سندیکای صنعت برق ایران در گزارشی با بررسی ساختار بودجه سنواتی حوزه برق و انرژی، پیشنهاداتی برای تنظیم قانون بودجه سال 1400 به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ارائه داده است.
در این گزارش، ساختار بودجه صنعت برق که متشکل از دو بخش بودجه عمومی و بودجه شرکت‌های دولتی است، تحلیل شده و پیشنهاداتی درباره تسویه بدهی و دیون شرکت‌های دولتی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری در این صنعت مطرح شده است.
تحلیل ساختار بودجه صنعت برق
بودجه وزارت نیرو مانند سایر دستگاه‌های اجرایی کشور، متشکل از دو بخش بودجه عمومی و بودجه شرکت‌های دولتی است. اما آنچه که بودجه بخش برق را از سایر بخش‌های اقتصادی کشور متمایز می‌کند، ساختار بودجه‌ای این بخش است. سهم بخش برق از بودجه عمومی وزارت نیرو حدود 6 درصد می‌باشد. سهم بخش برق از بودجه عمومی وزارت نیرو در سال 1399 برابر 538 میلیارد تومان از 9530 میلیارد تومان وزارت نیرو بوده است.
بنابراین عمده اعتبارات مورد نیاز صنعت برق برای توسعه زیرساخت‌ها از محل بودجه شرکت‌های دولتی تامین می‌شود. به‌نحوی که سهم بودجه عمومی در تامین اعتبارات مورد نیاز طرح‌های توسعه‌ای صنعت برق که در سال 1399 حدود 30 هزار میلیارد تومان پیش بینی شده بود، حدود یک درصد است و 99 درصد آن از طریق بودجه عمومی شرکت‌های دولتی تامین می شود.
از آنجا که نظارت مجلس صرفا محدود به بودجه عمومی است و بودجه شرکت‌های دولتی از قانون تجارت پیروی می‌کند که تصویب آن در اختیار مجمع عمومی این شرکت‌ها می‌باشد، می‌توان نتیجه گرفت لایحه بودجه عملا از نظر بودجه‌ای، تاثیر مستقیمی بر اقتصاد بخش سرمایه‌ای و توسعه‌ای صنعت برق ندارد و فرآیند تامین مالی و سرمایه‌گذاری آن توسط شرکت‌های مادر تخصصی مدیریت می‌شود. اما لایحه بودجه سنواتی دولت از منظر مجوزهایی که به شرکت‌های دولتی برای جذب سرمایه‌گذاری و تامین مالی می‌دهد، می‌تواند در سه محور در اقتصاد بخش برق اثرگذار باشد:
1-احکامی که به دولت اجازه می دهد برای تسویه بدهی‌ها و دیون شرکت‌های دولتی از محل ابزارهای بدهی مانند اوراق خزانه اسلامی استفاده کند؛
2-احکامی که به دولت اجازه می‌دهد برای سرمایه‌گذاری طرح‌های زیر ساختی از محل بازار سرمایه و مشارکت بخش خصوصی- عمومی استفاده کند؛
3-احکامی که به دولت اجازه می‌دهد از تسهیلات دولتی نهادهای مالی ملی مانند صندوق توسعه ملی و یا فاینانس خارجی برای تامین مالی پروژه‌های زیرساختی استفاده کند.
با توجه به اینکه این احکام در سال‌های گذشته عملکرد مناسبی در بخش برق نداشته است، انتظار نمی‌رود این صنعت بتواند از این مسیر برای توسعه اقتصاد صنعت برق استفاده کند. با این وجود، برای بهینه سازی احکام مصوب قانون بودجه، برای سال 1400 پیشنهادات زیر ارائه شده است.
پیشنهادات لایحه بودجه سال 1400
با توجه به موارد فوق و توضیحات ارائه شده از وضعیت صنعت برق، موارد زیر جهت لایحه بودجه سال 1400 پیشنهاد می‌گردد.
* تسویه بدهی و دیون شرکت‌های دولتی
الف) به‌منظور تسویه مطالبات شرکت‌های پیمانکاری از دولت و حفظ قدرت نقدینگی شرکت‌های کوچک و متوسط حوزه خدمات و پیمانکاری، بند زیر به تبصره 5 قانون بودجه سال 1400 اضافه شود:
«شرکت‌های دولتی و مؤسسات عمومی غیردولتی مجازند برای تسویه بدهی خود به طلبکاران، حداکثر تا دو برابر پرداخت نقدی انجام‌شده، از محل اوراق خزانه اسلامی استفاده نمایند»
ب) قانون بودجه سال 1399 برای تسویه بدهی‌های دولت موضوع تهاتر بدهی‌ها با تحویل نفت خام بر اساس قیمت‌های منطقه‌ای یا بورس انرژی را مصوب کرده بود، از آنجا ظرفیت‌های بخش خصوصی برای صادرات نفت خام بسیار محدود است و در مقابل آمادگی بیشتری برای صادرات فرآورده‌های نفتی دارد، پیشنهاد می‌شود در لایحه بودجه سال 1400، بند (و) تبصره (1) قانون بودجه سال 1399، به صورت زیر تغییر یابد:
«دولت مکلف است از طریق شرکت ملی نفت ایران یا شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در صورت درخواست دستگاه‌های اجرائی ذی‌ربط تا مبلغ نهصد هزار میلیارد (۹۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال از خالص بدهی‌های قطعی خود به اشخاص حقیقی، حقوقی، تعاونی و خصوصی که در چارچوب مقررات مربوط تا پایان سال 1399 ایجاد شده و همچنین اجرای تکالیف این قانون از جمله پرداخت تعهدات مربوط به طرح‌های عمرانی را از محل تحویل نفت خام یا فرآورده‌های نفتی شامل گازوئیل، نفت کوره، روغن‌های پایه، قیر و گاز مایع به این اشخاص بر اساس قیمت بورس انرژی یا قیمت منطقه‌ای، تسویه و از طریق منابع و مصارف عمومی دولت و بر اساس جدول شماره (۲۱) این قانون با خزانه‌داری کل اعمال حساب کند. اجرای این حکم، منوط به اجرائی شدن سقف تعیین‌شده در بند (ب) این تبصره نیست و مازاد بر سقف مندرج در بند مذکور است. همچنین در صورت تقاضای اشخاص حقیقی، حقوقی، تعاونی و خصوصی دارای انواع اوراق مالی اسلامی با سررسید زودتر از خردادماه سال ۱۴۰۰ تا سقف یکصد و پنجاه هزار میلیارد (۱۵۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال از طریق تحویل نفت خام صادراتی یا فرآورده‌های نفتی شامل گازوئیل، نفت کوره، روغن‌های پایه، قیر و گاز مایع به این اشخاص به میزان ارزش اسمی اوراق با قیمت بورس انرژی تسویه نماید.»
*تامین مالی و سرمایه‌گذاری
الف) به‌منظور تأمین منابع موردنیاز برای خرید برق تضمینی از نیروگاه‌های تجدیدپذیر، بند ج تبصره 6 قانون بودجه سال 1399 به شکل زیر در لایحه بودجه سال 1400 اصلاح و تکرار شود:
«عوارض موضوع ماده (۵) قانون حمایت از صنعت برق کشور مصوب 10/۸/1394 به میزان 20 درصد (20%) مبلغ برق مصرفي در سقف پنجاه هزار میلیارد (50,000.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تعیین می‌شود و مشتركان برق روستايي و عشایری مجاز و برق چاهه‌ای كشاورزي مجاز از شمول حكم اين بند معاف مي‌باشند. منابع حاصله به‌صورت کامل به حساب شرکت توانیر نزد خزانه‌داری کل کشور و ساتبا نزد خزانه‌داری کل کشور واریز می‌شود تا پس از مبادله موافقتنامه با سازمان برنامه و بودجه کشور به ترتیب صرف حمایت از توسعه و نگهداری شبکه‌های برق روستایی و تولید برق تجدید پذیر و پاک از بخش غیردولتی شود».
ب) به‌منظور مشارکت بخش خصوصی در ساخت و احداث طرح زیربنایی جدید و نیمه تمام، تبصره 19 قانون بودجه سال 1399، در لایحه بودجه سال 1400 تکرار و عبارت زیر به صورت یک بند به آن اضافه شود:
«بانک مرکزی مکلف است به‌منظور استفاده حداکثری بخش خصوصی از ظرفیت‌های بازارهای مالی جهت تأمین مالی طرح‌های موضوع این ماده، آیین‌نامه ارائه تسهیلات بانکی به پروژه‌های مشارکت عمومی –خصوصی را تهیه و جهت اجرا به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری ابلاغ نماید.»
متن کامل گزارش را اینجا بخوانید