وزیر نیرو حل مشکلات ریشه‌ای صنعت برق را نیازمند پیگیری و عملیاتی کردن برنامه‌های بلندمدت تدوین شده دانست و در خصوص طرح‌های انتقال آب از دریا گفت: طرح‌های نمک‌زدایی و انتقال آب دریا در چند جبهه کاری در دست انجام است.
«علی‌اکبر محرابیان» در گفتگو با یکی از مطبوعات به تشریح و تبیین عملکرد یک‌ساله این وزارتخانه پرداخته است.
تابستان امسال کشور در تب و تاب خاموشی نبود. این در حالی است که ایران بیشترین مصرف برق را در یک سال‌گذشته تجربه کرد، به اذعان کارشناسان، با توجه به این مهم باید به عملکرد دولت در این بخش نمره‌ای بالا داد، شما به عملکرد خود در یک‌سال گذشته چه نمره‌ای می‌دهید؟
تابستان امسال را در حالی آغاز کردیم که خاطرات تلخ قطعی‌های مکرر برق، به‌ویژه در بخش خانگی، در ذهن مردم عزیز کشورمان باقی مانده و خسارت‌های زیادی نیز از این محل در حوزه‌های مختلف همانند بخش‌های تجاری و صنعتی به فعالان تولیدی و کسبه وارد شده بود.
با توجه به تجارب تلخ یکی، دو سال گذشته، از مدت‌ها قبل از ورود به روز‌های اوج مصرف برق، تلاش کردیم برای این روز‌ها برنامه‌ریزی کنیم و به همین منظور در بخش‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، اداری، مصارف خانگی و… با برنامه ورود کردیم و تلاش‌مان این بود که جدا از برنامه‌های بلندمدتی که برای توسعه ظرفیت‌های تولید برق داریم، در کوتاه‌مدت نیز اجازه ندهیم قطعی‌های مکرر و بعضا بی‌برنامه برق، برای مردم مشکل‌آفرین شود.
بر همین اساس با فعالان بخش کشاورزی و صنعت، همچنین دستگاه‌های اجرایی نقش‌آفرین در این حوزه مثل وزارتخانه‌های صمت، کشاورزی و نفت جلسات همفکری متعددی برگزار کردیم که نتایج آن را در مقام اجرا در تابستان امسال مشاهده کردید.
به‌طور مثال، در بخش صنعت با یک برنامه مدیریت بار مصرف منعطف و متنوع به استقبال تابستان آمدیم و از ۶۳۰ هزار صنعت فعال در کشور، متعهد شدیم که برق ۵۸۰ هزار صنعت را که عمدتا صنایع خرد یا حیاتی مثل داروسازی بودند، بدون محدودیت تأمین کنیم. همچنین برق ۴۹ هزار و ۵۵۸ مشترک صنعتی دیگر نیز که در سال گذشته به صورت روزانه و از ساعت ۱۱ صبح تا ۲۰ قطع می‌شد، امسال تنها به مدت ۱۲ ساعت در هفته طی یک روز، آن هم تنها از ساعت ۱۱ تا ۲۳ به صورت گردشی محدود می‌شد.
همچنین با ۴۴۲ صنایع بزرگ که مشمول طرح محدودیت شدند، این‌گونه به تفاهم رسیدیم که اولا در طول سال میزان برق مورد نیازشان را برای تولید استاندارد تأمین کنیم، ثانیا ایامی را که مشمول محدودیت مصرف می‌شوند به دوران تعمیر و نوسازی و تعطیلات سالانه اختصاص دهند و ثالثا تا آنجا که برایشان مقدور است کسری برق روزانه را در ایام محدودیت با برق نامحدود شبانه جبران کنند.
در بخش‌های دیگر مثل کشاورزی و اداری نیز برنامه‌های مجزایی در پیش گرفته شد. مثلا در بخش کشاورزی قرار شد چاه‌های کشاورزی از بازه زمانی ساعت ۱۱ تا ۱۸ که البته بسیاری از کارشناسان عقیده دارند در این ساعات گرم آبیاری خروجی چندانی ندارد، به مدت ۵ ساعت خاموش شوند و در ازای این تعامل، قبض برق چاه‌های کشاورزی رایگان شود. در بخش اداری نیز مقرر شد علاوه بر اینکه ساعت اداری یک ساعت زودتر شروع شود تا در ساعات گرم روز ادارات دولتی تعطیل شوند، تلاش شود تا با ادارات پرمصرف دولتی که بیش از حد معمول برق مصرف می‌کنند، برخورد شود.
در بخش خانگی که به نوعی خط قرمز ما بود و مصمم بودیم تحت هیچ شرایطی قطعی برق نداشته باشیم، قرار بر این شد که با سیاست‌های تشویقی و تنبیهی کار را پیش ببریم و از همان اول هم عرض کردیم که در صورت همکاری و تعامل مشترکین خانگی در بخش خانگی خاموشی نخواهیم داشت.
این سیاست‌های تشویقی و تنبیهی نتیجه‌بخش بود؟
خدا را شکر، سیاست‌های تشویقی ما مثل اعطای پاداش پنج‌برابری به مشترکانی که زیر الگو، مصرف برق دارند، همچنین نسبت به مدت مشابه سال قبل مصرف خود را کاهش داده‌اند، جواب داد و چیزی حدود ۴۰ درصد از مشترکان از طریق این طرح مشمول پاداش شدند و این یعنی نه تنها این مشترکاین خانگی میزان مصرف برق خود را به داخل الگو رساندند، بلکه نسبت به سال گذشته نیز کمتر برق مصرف کردند و در نتیجه به پایداری شبکه برق کمک شایانی کردند.
جدای از این سیاست‌گذاری‌ها، همچنین در زمستان سال گذشته تلاش کردیم موضوع بازسازی و آماده‌سازی نیروگاه‌های حرارتی کشور را با جدیت دنبال کنیم و در سایه تعامل خوب با وزارت نفت موفق شدیم بیش از ۹۵ درصد نیروگاه‌های کشور را برای تولید برق در فصل تابستان آماده کنیم؛ این در حالی است که در سال قبل با آمادگی ۷۵ درصدی نیروگاه‌های حرارتی به استقبال تابستان رفته بودیم.
همچنین در حوزه تولید با اینکه میانگین سالانه افزایش ظرفیت تولید در ۸ سال گذشته ۲ هزار مگاوات بود، در یک سال گذشته مصمم شدیم تا ۶ هزار مگاوات ظرفیت جدید وارد شبکه کنیم که از این مقدار ۴۲۵۰ مگاوات از طریق نیروگاه‌های حرارتی، ۵۰۰ مگاوات از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر و ۱۱۰۰ مگاوات نیز از طریق ارتقای نیروگاه‌های فعلی است.
مجموعه‌ای از این اقدامات و سیاست‌گذاری‌ها سبب شد تا در سال جاری علی‌رغم اینکه چندین‌بار رکورد مصرف برق کشور شکسته شد، اما شاهد قطعی برق در بخش‌های خانگی و تجاری نباشیم و در بخش‌های صنعت و کشاورزی نیز همان‌طور که توضیح داده شد، دیگر خبری از قطع ناگهانی برق نبود و محدودیت‌هایی نیز که برای برخی مشترکان اعمال شد، در قالب تفاهمنامه و از پیش اعلام شده بود.
مهم‌ترین موفقیت‌ها و دستاورد‌های دولت سیزدهم در دو حوزه برق و آب از نگاه شما چیست؟
صنایع آب و برق از جمله بخش‌های خدمت‌رسانی هستند که در طول سال‌های گذشته آنچنان که باید در برنامه‌ریزی‌های کلان و استراتژیک کشور مورد توجه قرار نگرفته‌اند؛ لذا در این دو حوزه مشکلات فراوانی وجود دارد که حل ریشه‌ای این مشکلات نیازمند برنامه‌های بلندمدت است و شاید یک سال برای اعلام و ارزیابی دستاورد‌ها زمان مناسبی نباشد.
با وجود این، در همین یک سال و در قالب برنامه‌های متعددی که از همان روز اول آغاز به کار دولت شروع شد، تلاش کردیم تا مواردی، چون تأمین برق پایدار و بدون خاموشی‌های ناگهانی را عملیاتی کنیم و همان‌طور که اشاره شد، تنها در حوزه افزایش ظرفیت تولید برق به اندازه سه سال قبل از آن، تولید برق جدید داشتیم.
در یک سال گذشته نظام تعرفه‌گذاری را در صنعت برق نیز اصلاح کردیم که بر اساس رویه جدید، نه تنها به مشترکان کم‌مصرف یارانه پرداخت می‌شود و برق مشترکان تحت پوشش نهاد‌های حمایتی که ۵۰ درصد الگو را رعایت کنند رایگان است، بلکه هزینه تمام‌شده برق نیروگاهی از مشترکان پرمصرف دریافت خواهد شد که به توزیع عادلانه انرژی برق در کشور کمک خواهد کرد.
همچنین برای برنامه‌های بلندمدت صنعت برق حرکت‌های خوبی شروع کرده‌ایم که نتیجه آن تقویت زیرساخت‌های صنعت برق و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و نیز راه‌اندازی واحد‌های نیروگاهی جدید بوده است که بعضا با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان، بخش‌هایی از آن‌ها محقق شده و بخش‌های دیگر نیز به یاری خدا در ادامه مسیر محقق خواهد شد. در حوزه آب نیز مجموعه اقداماتی، چون پیگیری اجرای پروژه بزرگ آبرسانی غدیر در خوزستان، حقابه از کشور‌های همسایه، آغاز عملیات آبرسانی پایدار به روستا‌ها در قالب پروژه بزرگ جهاد آبرسانی، مدیریت مطلوب ذخایر آبی پشت سدها، مدیریت مشکلات پیش آمده برای تامین آب شرب شهر‌هایی مثل شهرکرد و… از جمله اقدامات کوتاه‌مدت بوده است.
تبدیل ایران به قطب تولید و توزیع برق غرب آسیا و احیای دیپلماسی انرژی یکی از وعده‌های دولت بود. در یک‌سال گذشته چه اقداماتی در این‌باره انجام شده است؟
همان‌طور که مستحضر هستید، کشورعزیزمان به واسطه ظرفیت‌های بالای ذخایر انرژی و نیز موقعیت ژئوپلیتیکی منحصر به‌فردی که دارد، می‌تواند به قطب انرژی برق غرب آسیا تبدیل شود وبخشی از این موضوع به ویژه از طریق استحصال انرژی از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر کاملا امکان‌پذیر است، اما در طول همه سال‌های گذشته این مهم مورد غفلت واقع شده است.
در طول یک سال گذشته در مسیر تحقق این مهم که البته به زمان کافی نیاز دارد، تلاش‌های فراوانی شد و به‌طور نمونه یکی از مهم‌ترین اقدامات همین تغییر نظام تعرفه‌گذاری انرژی برق بود که از بهمن ماه گذشته عملیاتی شد و در حالی که مصرف برق در چارچوب الگو نه تنها مشمول افزایش قیمت نمی‌شود، بلکه مشمول پاداش نیز می‌شود، از آن‌سو به وسیله اصلاح الگوی مصرف برق و واقعی‌شدن قیمت آن برای مصارف بیشتر، زمینه برای جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی فراهم شده است که این مهم می‌تواند زمینه توسعه پرسرعت این صنعت را در کشور مهیا کند؛ توسعه‌ای که در کنار سایر عواملی که مورد اشاره قرار گرفت، می‌تواند کشورمان را به قطب انرژی برق منطقه تبدیل کند.
همچنین در این حوزه تلاش شده است با کشور‌های همسایه تعامل و همکاری‌های سازنده‌ای صورت بگیرد؛ به‌طور مثال سال گذشته با مسئولان ارشد حوزه انرژی کشور قطر در همین رابطه سند همکاری امضا کردیم و بنا داریم شبکه برق ایران و قطر را با استفاده از خط انتقال دریایی به یکدیگر متصل کنیم که این می‌تواند گامی ابتدایی، ولی مهم برای بازگشت ایران به مسیر تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه به حساب آید. همچنین با وزرای انرژی روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و دیگر کشور‌های منطقه دیدار و مذاکراتی داشته‌ایم که امیدوارم در قالب این مذاکرات، شبکه برق کشور را از طریق شبکه برق آذربایجان به روسیه متصل کنیم تا بتوانیم در ایام افزایش مصرف داخلی نسبت به سوآپ انرژی با روسیه اقدام کنیم و نیز در ایام کاهش مصرف انرژی مازاد را صادر کنیم.
احیای عدالت در پرداخت یارانه انرژی و برق و بازنگری در نظام تعرفه‌گذاری یکی از فعالیت‌های شاخص وزارت نیرو در یک سال گذشته بوده است. این سیاست چه نتایجی به دنبال داشته است؟
بله، همان‌طور که در پاسخ به پرسش‌های پیشین نیز مطرح شد، یکی از ریشه‌ای‌ترین اقداماتی که در صنعت آب و برق باید اجرایی شود تا نتایج آن در سایر حوزه‌ها نیز مشاهده شود، همین تغییر در نظام تعرفه‌گذاری با هدف تحقق عدالت و نیز توجیه‌پذیر کردن این دو صنعت برای ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به این حوزه است.
خوشبختانه با حمایت ویژه دولت و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، از بهمن ماه سال گذشته و در بند (ی) تبصره (۸) قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور، نحوه محاسبه تعرفه برق مصرفی مشترکان تغییر کرد و با اینکه هزینه برق مشترکانی که در داخل الگو، برق مصرف می‌کنند همچنان مشمول یارانه است و مشمولان تحت پوشش نهاد‌های حمایتی مشروط به مصرف تا نصف الگو، از پرداخت هرگونه هزینه برقی معاف هستند و مشترکانی که علاوه بر داخل الگو بودن، اگر نسبت به دوره مشابه سال قبل برق کمتری استفاده کنند، مشمول پاداش می‌شوند، اما از آن‌سو هزینه برق برای آن دسته از مشترکان که بالاتر از الگو برق مصرف می‌کنند متناسب با قیمت تمام‌شده محاسبه خواهد شد و تعرفه برق مشترکان خانگی با مصرف بالاتر از الگو برای مصارف کمتر از الگو بر اساس جدول فعلی، مازاد بر آن تا یک و نیم برابر، تا دو برابر و مصارف بیش از دو برابر به ترتیب با ضریب ۱.۵ برابر، ۲.۵ برابر و ۳.۵ برابر هزینه تأمین برق (متوسط نرخ قرارداد‌های خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های حرارتی دو سال گذشته به علاوه هزینه نقل و انتقال برق (ترانزیت) و هزینه سوخت با تعرفه نیروگاهی) محاسبه و دریافت می‌شود؛ مجموعه اقداماتی که هدف اصلی آن اجرای عدالت در صنعت برق است و در سایه آن فرصت‌های مطلوبی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی نیز در این حوزه فراهم خواهد شد.
خداحافظی با رهاسازی بدون ضابطه آب سد‌های کشور از دیگر وعده‌های دولت بود. با اقدامات انجام شده برای مدیریت مصرف آب آیا می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آینده ذخایر آبی کشور افزایش یابد؟
مدیریت منابع و مصارف سد‌های کشور در قالب برنامه‌های عملیاتی که در ابتدای هر سال آبی تنظیم و تصویب می‌شود، صورت می‌پذیرد. نظارت بر عملکرد درست بهره‌برداران سدها، در چارچوب برنامه ابلاغی، یکی از موارد بسیار مهم است که باعث می‌شود رهاسازی‌ها در سقف برنامه صورت پذیرد.
در دولت سیزدهم اهتمام جدی به لحاظ‌کردن پیش‌بینی‌های اقلیمی در تنظیم برنامه مدیریت منابع و مصارف سدها و تدقیق برنامه سدها و نظارت‌های حین بهره‌برداری به‌طور جد به عمل آمد و عملکرد سدها و انطباق آن‌ها با برنامه به صورت هفتگی رصد شد و در صورت نیاز بر اساس پیش‌بینی‌ها، محدودیت‌ها و ظرفیت‌های موجود، برنامه به‌روزرسانی شد. همین امر باعث شد ضمن کاهش تنش آبی در بخش‌های مختلف و بهبود وضعیت تولید برق‌آبی، تاکنون حدود ۲۰ درصد کاهش در رهاسازی‌ها نسبت به سال قبل حادث شود. این روند تعریف‌شده، در سال‌های آتی نیز تداوم خواهد یافت تا از این طریق بتوان باعث بهبود در منابع و مصارف آب شد.
انتقال آب از دریا به استان‌های دچار تنش آبی یکی از برنامه‌های ویژه دولت است. جزییات این طرح چیست و چقدر می‌تواند در حل بحران کم‌آبی به کمک آید؟
انتقال آب از دریا به استان‌های دارای تنش آبی، که عمدتا در فلات مرکزی ایران و نوار جنوبی کشور واقع شده‌اند، یکی از محور‌های اصلی در تامین آب است که توسط وزارت نیرو دنبال می‌شود.
وزارت نیرو علاوه بر تخصیص آبی که به صورت آب شور در استان‌های ساحلی کشور صادر کرده است، تخصیص‌هایی را هم برای نمک‌زدایی آب و انتقال آن به استان‌های دارای تنش آبی صادر کرده است که این تخصیص‌ها بر اساس مطالعاتی که نیاز استان‌ها را به ویژه در بخش صنعتی تا افق ۱۴۲۵ برآورد کرده، صورت پذیرفته است. بر اساس آخرین آمار موجود، تخصیص حدود ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب نمک‌زدایی‌شده برای این استان‌ها در نظر گرفته شده است.
طرح‌های انتقال آب دریا در چند جبهه کاری دنبال می‌شود و طی سال‌های آتی به مرور در مدار بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. این طرح‌ها عمدتا در قالب طرح‌های سرمایه‌گذاری دنبال می‌شود و در شرایطی که نیاز به تامین آب شرب در منطقه وجود داشته باشد، وزارت نیرو با خرید تضمینی، آب مورد نیاز شرب را تامین می‌کند، به‌طوری که تاکنون قرارداد خرید تضمینی سالانه حدود ۲۴۰ میلیون متر مکعب آب شرب استان‌های جنوبی توسط وزارت نیرو منعقد شده است.